Nguồn gốc các giống loài cà phê trên thế giới

Hiện nay trên thế giới có hơn  125 giống cà phê, tuy nhiên chỉ 2 trong số chúng có khả năng thương mại hóa: Cà phê Robusta (Canephora) và cà phê Arabica. Cùng nhau khám phá sâu hơn về giống loài của cà phê, để thấy rằng, mỗi hạt giống lại mang trong nó những tiềm năng hương vị ẩn tiềm vượt xa sự sắp đặt của tạo hóa.

Nguồn gốc của cà phê 

Cà phê thuộc họ Rubiaceae - Thiến thảo, là cây thân gỗ nhỏ sống lâu năm. 

Nhiều nghiên cứu cho thấy: Tổ tiên của cà phê xuất phát từ 2 nhánh lớn: Robusta và Arabica, cùng với Excelsa. Trong đó, Arabica được xem là có ảnh hưởng nhất. 

• Excelsa hay còn gọi là cà phê mít -  C.liberica, ngày nay dường như không còn phát hiện thấy hậu duệ của nó.
• Robusta (đại diện của giống C.canephora) đã có sự hợp nhất với C.eugenoides và trở thành Arabica - C.arabica. Nghĩa là giống cà phê Arabica ngày nay được xem là con của Robusta.
• Arabica (cà phê chè - Việt Nam) trở thành nguồn gốc cho sự ra đời của nhiều loại cà phê sau này.

Cà phê Arabica 

• Tên khoa học là Coffea Arabica có nguồn gốc từ Ethiopia và một số vùng lân cận.
• Vào thế kỷ XVI - XVII, Arabica du nhập đến Yemen. Từ đây, giống loài này tỏa ra khắp thế giới. 
• A.Typica (nguồn gốc từ Arabica) đến Indonesia thông qua đường biển của người Hà Lan. Đây là người anh em với A.Bourbon, có chung người mẹ là Arabica. Đây cũng là giống cà phê quan trọng trong văn hóa của người Ấn và Indonesia khi mà chúng từng là chuẩn mực để đánh giá các loại cà phê khác. 
• A.Bourbon (nguồn gốc từ Arabica) đến Pháp (đảo Bourbon) thông qua người Pháp. Giống cà phê này có lá bản to hơn, quả tròn hơn và sản lượng nhiều hơn đến 30% so với Typica. Các giống đột biến của Bourbon: Caturra, Villa Sarchi (đột biến tự nhiên biến đổi gen), Catimor, Catuai, Sarchimor, Mundo Novo (đột biến nhân tạo).
• Thông thường, Typica và Bourbon không được nhắc đến là 2 giống cà phê riêng lẻ vì chúng đều có nguồn gốc từ Arabica. Tuy nhiên, sự khác biệt của chúng do đột biến tự nhiên và nhân tạo (lai tạo) đã làm nên những khác biệt không mấy xa cách này.

Cà phê Robusta

• Được xem là giống thủy tổ và là mẹ của Arabica.
• Là cây bản địa của cao nguyên Đông Phi: Cộng hòa Dân chủ Congo, Rwanda, Uganda, Kenya và miền tây Tanzania.
• Nếu Arabica ưa thích vùng ôn đới với độ cao > 1000m và khí lạnh thì Robusta lại ưa chuộng vùng nhiệt đới với độ cao < 800m và nhiệt độ từ 24 đến 29 độ C. Đồng thời, Robusta cũng cần nhiều ánh sáng hơn.
• Robusta có hạt nhỏ hơn với hàm lượng cafein và axit tự nhiên cao hơn Arabica. Vì vậy, cà phê Robusta luôn đắng hơn, tuy nhiên, giá trị về hương vị của nó lại kém hơn.
• Tại Việt Nam, cà phê Robusta được trồng nhiều bởi tính kháng bệnh gấp nhiều lần so với Arabica. Đây cũng là loại cà phê được xuất khẩu nhiều nhất ở nước ta và được các chuyên gia cà phê trên thế giới đánh giá cao nhất về chất lượng so với các quốc gia cùng xuất khẩu Robusta.

Cà phê Excelsa

• Hay còn gọi là cà phê Liberica.
• Có nguồn gốc ở Liberica (Châu Phi).
• Có chiều cao phổ biến từ 2 đến 5m với thân, lá, quả to hơn nhiều so với Robusta hay Arabica. 
• Tại Việt Nam, Excelsa có hình thái lá giống lá mít, nên còn gọi là cà phê mít. 
• Đặc tính: chịu hạn tốt, năng suất thấp, khả năng chống chịu bệnh kém, hương vị tạm ổn. Vì vậy, nó không được thương mại hóa như Robusta hay Arabica.