Họ làm thế nào để thao túng thành công người yêu của mình? Thao tác “gaslighting” là gì?

Tác giả: KnowYourSelf

Người dịch: LinG

Trong một tiết học tự chọn năm nhất tôi có được xem qua một bộ phim đen trắng cũ tên là “Gaslight”. Nữ chính trong phim vốn là một người xinh đẹp, tự tin, cũng có suy nghĩ độc lập. Dưới sự thao túng tâm lý tỉ mỉ của người chồng, cô ấy bắt đầu trở nên hoài nghi thực tế, mất niềm tin vào bản thân, cuối cùng gần như hoàn toàn bị đối phương khống chế tâm lý.

Trong đó có một phân cảnh rất cổ điển, là nam chính cố ý điều chỉnh chiếc đèn gas trong nhà lúc mờ lúc rõ. Khi nữ chính biểu thị sự nghi hoặc về ánh sáng của đèn gas, nam chính kiên quyết phủ nhận, kiên trì nói với cô ấy là do cô ấy bị hoang tưởng, do cô ấy quá mức đa nghi. Cuối cùng, nữ chính bắt đầu nghi ngờ những thứ mà mình thấy liệu có phải thật hay không.

Sau này trong những nghiên cứu về tâm lý học, mối quan hệ kiểu dùng việc “bóp méo thực tế trong mắt nạn nhân” để khống chế cảm xúc của đối phương được gọi là “gaslighting”. Kiểu thao túng này nghe có vẻ giật gân, tưởng chừng chỉ xảy ra trong phim và tiểu thuyết, nhưng thực sự nó rất phổ biến trong các mối quan hệ và có tác dụng cực kỳ lớn.

Ở xung quanh tôi, không chỉ có một vài người từng gặp phải sự khống chế như vậy. Bài viết hôm nay cũng sẽ được xen kẽ với câu chuyện của người bạn tôi – A. Trong những mẩu chuyện đời thực ấy, bạn có thể thấy rằng việc thao túng tâm lý không còn xa lạ với bạn.

1. “Gaslighting” là thao tác như thế nào?

Gaslighting là một hình thức thao túng cảm xúc, hiệu quả của nó không phải một sớm một chiều thấy được mà phải “mưa dầm thấm lâu”. Trong quá trình thao túng này, những kẻ thao túng sẽ cố tình bóp méo sự thật, bỏ qua có chọn lọc hoặc trực tiếp truyền đạt thông tin sai lệch cho đối phương.

Mục đích của họ khi làm như vậy là khiến người bị thao túng nghi ngờ trí nhớ, trạng thái nhận thức và tinh thần, thậm chí là toàn bộ giá trị của bản thân. Dần dần, nhận thức của người bị thao túng về thực tại bị xáo trộn và họ mất lòng tin vào phán đoán của chính mình, cuối cùng bắt buộc phải tin vào kẻ thao túng, từ đó để họ thao túng về mặt cảm xúc và hành vi.

Loại thao túng cảm xúc này vô cùng phổ biến trong các loại mối quan hệ thân thiết.Lấy mối quan hệ cha mẹ - con cái làm ví dụ, một số phụ huynh đã quen với việc phủ định nhận thức, cảm xúc và phán đoán thường ngày của con cái , khiến con cái cảm thấy bản thân không có năng lực phán đoán tốt xấu, từ đó nghe theo sắp xếp của phụ huynh.

Loại thao túng này càng điển hình và rõ ràng hơn trong mối quan hệ tình cảm. Trong tình huống nào kẻ thao túng sẽ thao túng người bạn đời của họ? Dưới đây là 3 nguyên nhân thường gặp nhất của những kẻ thao túng:

a. Che dấu: Họ muốn che giấu một số chuyện họ làm

Rất nhiều lúc kẻ thao túng cố gắng bóp méo sự thật trong mắt đối phương, để người kia không còn tin tưởng vào những phán đoán và nhận thức của họ, nhằm che đậy một số sự thật bất lợi. Những sự thật này có thể đem đến một số kết quả tiêu cực cho họ, ví dụ như họ ngoại tình, nhưng họ không thừa nhận sai lầm, đưa chúng ta vào thế yếu, không có lí lẽ. Họ cũng không muốn kết thúc mối quan hệ này.

Những thứ họ muốn che dấu đôi khi rất nhỏ, nhưng lại khiến họ cảm thấy xấu hổ hoặc e ngại. Bởi vì kẻ thao túng thường tự ái và dễ bị tổn thương, họ có thể rất nhạy cảm với những việc có thể “phá hủy hình tượng” của họ.

Trong tình huống này, nguyên nhân của sự thao túng thường đến từ những việc khiến bạn cảm thấy nghi ngờ. Các tình huống phổ biến có thể bao gồm bạn thấy một tin nhắn từ người lạ khác giới trên điện thoại của họ, hoặc bạn phát hiện lịch sử giao dịch trên thẻ tín dụng chung có điểm bất thường… Ban đầu có thể bạn sẽ cảm thấy không có việc gì to tát, chỉ đơn thuần muốn nói chuyện này cho đối phương, hoặc bạn chỉ vô ý nhắc đến, họ sẽ lập tức tiến vào trạng thái muốn thao túng bạn.

b. Thay đổi: kẻ thao túng muốn thay đổi phương diện nào đó của bạn

Trong lòng những kẻ thao túng đa số đều có một hình tượng bạn đời lý tưởng – họ có một loạt các yêu cầu cụ thể đối với đối tượng của họ. Họ thao túng tâm lý của đối phương vì muốn thay đổi bạn đời của mình sao cho giống “đối tượng trong mơ” hết sức có thể, dù cho điều đó có đi ngược với mong muốn của đối phương.

Họ sẽ thông qua việc hạ thấp, bắt cóc đạo đức và tình cảm của đối phương để lòng tự tôn của đối phương bị đả kích, tin tưởng mình “chưa đủ tốt”, hoặc tin tưởng rằng “nếu yêu một người thì phải vì người đó mà thay đổi, nếu không sẽ là lỗi của bản thân, do mình không đủ yêu người ấy.”

c. Khống chế: kẻ thao túng muốn thống trị tuyệt đối và kiểm soát hoàn toàn bạn

Những kẻ tự luyến và thao túng không chỉ muốn trở thành người nắm quyền trong mối quan hệ, mà họ còn muốn là người duy nhất có thể ảnh hưởng đến cuộc đời của bạn. Để đạt được mục đích này, họ không ngừng tẩy não bạn đời của mình, bóp méo rằng những người xung quanh bạn chỉ toàn người xấu xa, cho đến khi bạn dần dần chủ động rời xa những người thân xung quanh, cuối cùng bên cạnh chỉ còn mỗi kẻ thao túng, cũng chỉ có thể tin tưởng vào họ.

Không chỉ như vậy, họ còn vì khống chế đối phương mà khiến đối phương tin tưởng rằng “chỉ có họ mới yêu người như mình”, “chỉ có họ mới yêu mình thật lòng” hoặc “rời xa họ mình sẽ không thể tồn tại được” … Kẻ khống chế sẽ rất tận hưởng cảm giác có quyền kiểm soát tuyệt đối và là duy nhất với đối phương.

Dưới đây là 6 dấu hiệu mà kẻ thao túng thường biểu hiện trong một mối quan hệ:

- Họ cố gắng làm bạn tin rằng bạn sai, mà họ mới là chân lí.

- Họ kiên trì thuyết phục, từng bước khiến bạn nghi ngờ những gì tận mắt nhìn thấy, nghe thấy, suy nghĩ và cảm nhận.

- Khi bạn không chấp nhận phiên bản “sự thật” của họ, họ sẽ có phản ứng không tốt, ví dụ như không để ý đến bạn hoặc tức giận với bạn.

- Họ sẽ có sự kiên trì và bền bỉ một cách bất thường, có lúc bạn muốn dừng cuộc tranh cãi về vấn đề gì đó lại, họ vẫn sẽ tiếp tục muốn tranh luận cho đến khi bạn nhận sai.

- Họ quen với việc bóp méo sự thật, cũng sẽ dùng những luận điểm phức tạp để chứng minh quan điểm của mình, để đến cuối cùng bạn cảm thấy bối rối trước lập luận của họ.

- Họ sẽ nói với bạn rằng những người khác đều đang bắt nạt bạn, chỉ có họ vui lòng nói với bạn sự thật.

Nguồn: Zhihu

Blog của dịch giả: Translate vài thứ linh tinh về tâm lý học

Phần 2: Thao tác tiến hành gaslighting và cách thoát khỏi nó.